Uloga kupca-proizvođača (prozjumera) u primeni OIEE u Srbiji: Prepreke i mogućnosti

Abstract

Vlada Srbije je 2021. godine usvojila set zakona iz oblasti energetike, od kojih je najznačajniji: Zakon o korišćenju obnovljivih izvora energije. Ovaj zakon je omogućio javnu prodaju električne energije iz obnovljivih izvora energije u skladu sa smernicama o državnoj pomoći. Novina koju ovaj zakon uneo je pojam kupac-proizvođač (prozjumer), označavajući krajnjeg kupca koji je poseduje sopstveni objekat za proizvodnju električne energije iz OIE, pri čemu se proizvedena električna energija koristi za sopstvenu potrošnju, a višak proizvedene električne energije isporučuje u distributivni sistem. Prema ovom zakonu nisu postojala ograničenja koja se odnose na instaliranje elektrane maksimalne snage za domaćinstva i pravna lica, međutim u aprilu 2023. godine došlo je do promene zakonske regulative s Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o korišćenju obnovljivih izvora energije, na osnovu koga su kupci-proizvođači ograničeni da instaliraju elektrane maksimalne snage do 10,8 kW za domaćinstva, odnosno do 5 MW za pravna lica. Od stupanja zakona iz 2021. godine do jula 2023. godine u Srbiji je preko 1300 domaćinstava i više od 450 pravnih lica dobilo status kupaca-proizvođača, sa ukupno instalisanom snagom od oko 20 MW. Rad istražuje ulogu prozjumera u primeni obnovljivih izvora električne energije na prodručju Srbije, osvrćući se na prepoznate prepreke i mogućnosti. U uvodnom delu daje osvrt na evropska iskustva i iskustva zemalja u okruženju, gde je nakon toga rad kroz formu anketnog upitnika ispitivao trenutne probleme prozjumera na teritoriji Srbije, mapirajući konkretne proceduralne, finansijske i druge problematične aspekte, ali i motivacije aktivnih prozjumera. Takođe rad ispituje stav prozjumer, kao i nadanja, u odnosu na postojeću i buduću zakonsku regulativu, gde se ističe negativan odnos ka procedurama koju prozjumeri prolaze u registraciji, inertnosti sistema, ali i delimično pozitivan odnos ka unapređenju zakonske regulative iz 2023. godine. Sprovedeno istraživanje predstavlja polazni poligon za planirano masovnije ispitivanje posledica zakonodavnih promena i iskustava kupaca-proizvođača, a u cilju unapređenja celokupnog procesa u budućnosti.

In 2021, the Government of Serbia adopted a set of laws in the energy field, the most significant of which is the Law on the Use of Renewable Energy Sources. This law enabled the public sale of electricity from RES following state aid guidelines. The novelty introduced by this law is the term customer-producer (prosumer), denoting the end customer who owns his facility for the production of electricity from RES, using the produced electricity for his consumption, and the excess electricity is delivered to the distribution system. Law posed no restrictions related to the installation of a maximum power of a solar plant for households and legal entities; however, in April 2023, the Law on Amendments to the Law on the Use of Renewable Energy Sources limited the prosumers’ installing maximum power to 10.8 kW for households, or up to 5 MW for legal entities. From 2021 until July 2023, over 1,300 households and more than 450 legal entities in Serbia received buyer-producer status, with a total installed power of more than 20 MW. This paper researches consumers’ role in the RES application in Serbia, focusing on recognised problems and opportunities. In the introductory part, the paper gives an overview of European experiences and the experiences of countries in the surrounding area, after which the paper examines the current problems of prosumers in Serbia, emphasising specific procedural, financial and other potentially problematic aspects as well as the motivations of active prosumers for the use of the OIE, through the form of survey research. The paper also examines the attitude of prosumers, as well as hopes, concerning existing and future legislation. The paper points out the partly negative attitude of prosumers towards the procedures that prosumers go through in the registration process, and the inertness of the system, but also a positive attitude towards improving the legislation from 2023 is highlighted. The conducted research is a starting point for the planned further mass examination of the consequences of legislative changes and buyers-producers’ experiences, intending to improve the entire process in the future.