Perspektive i politike prostorne alokacije industrije u Srbiji

Abstract

U radu se izučava dosadašnja i perspektivna politika prostorne alokacije industrije u Srbiji. Konstatuje se da su efekti tranzicijske recesije i odsustvo industrijske politike, uz niz drugih faktora, osnovni uzroci intenzivne deindustrijalizacije gradova u Srbiji, produbljavanja teritorijalnih razlika u nivou razvijenosti, koncentracije i prostorne polarizacije proizvodnih kapaciteta u beogradskom i novosadskom metropolskom području, funkcijske i prostorne fragmentacije znatnog područja zemlje, nastanka brojnih braunfild industrijskih lokaliteta u urbanim strukturama. Analizirana je uloga opšteg razvojnog konteksta, opštih pokretačkih snaga, ključnih faktora uspeha, kreativnih resursa, makrolokacionih faktora kao okvira divergentnih razvojnih i teritorijalnih procesa u horizontalnoj industrijskoj politici. Ukazuje se na osnovna polazišta za kreiranje nove politike prostorne organizacije industrije u Srbiji, posebno na mogućnosti alokacije industrijskih zona (IZ) i industrijskih parkova (IP). Konstatuje se da su atraktivni i konkurentni lokaliteti za njihov smeštaj u metropolskom području, gradovima srednje veličine u razvijenom području, duž koridora X i VII kao i u gradovima srednje veličine na nedovoljno razvijenom području. U radu su prikazani i preliminarni nalazi uticaja dva osnovna tipa politike prostorne organizacije industrije – politike kompetitivne i kohezione teritorijalne alokacije industrije na prostorne strukture primenom inicijalnih elemenata instrumenta TIA (Territorial Impact Assessment).

In the paper are investigated recent and perspective policies of territorial allocation of industry in Serbia. It is stated that the effects of the transition recession and the lack of industrial policy, with a a numerous other factors, are the main causes of the intense de-industrialization of cities in Serbia, the deepening of the territorial differences on the level of development, concentration and spatial polarization of production facilities in Belgrade and Novi Sad metropolitan area, functional and spatial fragmentation of the substantial areas of the country, development of many brownfield sites in urban industrial structure. The focus is on the basic starting point for creating a new horizontal industrial policy. The role of the general development context, general driving forces, the key success factors, creative resources, macro-locational factors as a framework of territorial development and the process in a horizontal industrial policy, are being analyzed. The paper shows the perspectives and policies of the spatial organization of industry in Serbia, particularly the possibility of allocation of industrial zones and industrial parks. It is indicated that the attractive and competitive locations for their placement are in the metropolitan area, mid-sized cities in the developed area along the corridors X and VII and in the mid-sized cities in the under-developed area. This paper also presents preliminary findings of the impact of two basic policies types of spatial organization of industry - the policies of territorial cohesion and competitive allocation of industries on the territorial structures using the initial elements of the instrument TIA (Territorial Impact Assessment).